Zbycie wierzytelności, od której dokonany został odpis aktualizujący

Pytanie: W 2015 odpisy aktualizacyjne netto dotyczące prawomocnego nakazu zapłaty przekazanego do egzekucji zostały ujęte jako koszt podatkowy. W 2016 roku nastąpiła sprzedaż tej wierzytelności za 50% jej wartości. Oczywiście sprzedaż ta w 2016 będzie stanowiła przychód podatkowy. Czy w 2016 roku możemy też dać w koszty VAT od tej wierzytelności? Pytam o VAT jako koszt, bo wiem, że jest uchwała 7 sędziów NSA z 2012 roku, która pozwala w przypadku sprzedaży wierzytelności zaliczyć od niej VAT do kosztów podatkowych.

Odpowiedź: W przedstawionej sytuacji jesteście Państwo obowiązani do rozpoznania przychodów podatkowych w wysokości równowartości zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących oraz kwoty uzyskanej ze sprzedaży wierzytelności. Jednocześnie jesteście Państwo uprawnieni do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości sprzedanej wierzytelności w kwocie brutto.

Uzasadnienie: W pierwszej kolejności wskazać pragnę, że na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014, poz. 851 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., za przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych uważa się równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w przypadku ustania przyczyn, dla których dokonano tych odpisów. Brzmienie tego przepisu powoduje, że w przedstawionej sytuacji jesteście Państwo rozpoznać przychód podatkowy w wysokości równowartości zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących (zbycie przedmiotowej wierzytelności spowodowało bowiem ustanie przyczyny, dla której dokonany został odpis aktualizujący).

            Wyjaśnić jednocześnie pragnę, że w myśl art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.f. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio, na podstawie art. 12 ust. 3 u.p.d.o.f., została zarachowana jako przychód należny. Straty z odpłatnego zbycia wierzytelności na podstawie tego przepisu mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów przy uwzględnieniu wartości wierzytelności z należnym podatkiem od towarów i usług (zob. uchwałę NSA z dnia 11 czerwca 2012 r. - I FPS 3/11).

Wskazać przy tym należy, że organy podatkowe uważają najczęściej, że w przypadku sprzedaży wierzytelności własnych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą nie powstają przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Tytułem przykładu wskazać można interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 25 lutego 2011 r. (ITPB3/423-649a/10/MT) czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 8 maja 2015 r. (IBPBI/1/4511-155/15/AB). Jak czytamy w pierwszej ze wskazanych interpretacji, „w przypadku wierzytelności własnych, podatnik ujmuje wartość wierzytelność jako przychód należny w momencie jej powstania. Zapłata tej należności nie powoduje zatem zwiększenia przychodów podatnika. Uzyskanie odpłatności z tytułu zbycia wierzytelności własnej ma charakter równoważny spłacie tej wierzytelności. Spłata należności zaliczonej już uprzednio do przychodów należnych nie powoduje natomiast powstania nowego przychodu podatkowego. Skutkowałoby to bowiem dwukrotnym opodatkowaniem tego samego przychodu”. W konsekwencji zdaniem organów podatkowych do kosztów uzyskania przychodów podatnicy prowadzący działalność gospodarczą nie mogą zaliczać całej wartości wierzytelności, lecz tylko ewentualną stratę poniesioną na skutek ich odpłatnego zbycia (na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.f.).

Odmienne stanowisko reprezentują sądy administracyjne, które uważają, że sprzedaż wierzytelności własnych skutkuje powstawaniem podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychodów w wysokości ceny uzyskanej ze sprzedaży, których kosztem jest nominalna wartość wierzytelności (zob. przykładowo wyrok NSA z dnia 22 marca 2011 r. - II FSK 1948/09 czy wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 lutego 2015 r. - III SA/Wa 1073/14).

Państwo – jak wynika z treści pytania – zamierzacie zastosować się do stanowiska reprezentowanego przez sądy administracyjne. Oznacza to, że w przedstawionej sytuacji jesteście Państwo obowiązani do rozpoznania przychodów podatkowych w wysokości równowartości zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów odpisów aktualizujących oraz kwoty uzyskanej ze sprzedaży wierzytelności. Jednocześnie jesteście Państwo uprawnieni do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wartości sprzedanej wierzytelności w kwocie brutto.

Tomasz Krywan, doradca podatkowy

Odpowiedź udzielona w dniu 12 października 2016 r. dla: 

Wolters Kluwer

zamów aktualizację odpowiedzi