1. Stan faktyczny
Prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie IT, pracuję zdalnie z domu dla klientów rozsianych geograficznie. Do tej pory kosztów dotyczących mieszkania nie zaliczałem do kosztów uzyskania przychodów. Kupuję dom szeregowy (5 pokoi za 500 tys. zł) i zastanawiam się nad ewentualnymi korzyściami podatkowymi, jeśli część kosztów wziąłbym na firmę. Może amortyzacja części, pewnie część comiesięcznych kosztów. Potrzebuję informacji ile konkretnie mogę zyskać i w jaki sposób, tak żeby było bezpiecznie i żebym nie miał problemów z urzędem. Plus scenariusz, jeśli wycofam się za parę lat z działalności.
2. Podstawa prawna
- art. 22 ust. 1 oraz art. 22f ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f.,
- art. 14 oraz art. 86 ust. 1 i 7b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 710 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
3. Ocena prawna (aktualna na dzień 5 września 2016 r.):
Na wstępie wyjaśnić należy, że odróżnia się wykorzystywanie części mieszkań lub domów do prowadzenia działalności gospodarczej od zajęcia ich części na wykonywanie działalności gospodarczej. Wykorzystywanie części mieszkania oraz domów na prowadzenie działalności gospodarczej jest pojęciem szerszym, gdyż może, lecz nie musi mu towarzyszyć zajęcie ich części na prowadzenie działalności gospodarczej (przez zajęcie części mieszkania lub domu na prowadzenie działalności gospodarczej rozumie się przeznaczenie części tego mieszkania lub domu wyłącznie na potrzeby prowadzenia w niej działalności gospodarczej, z wyłączeniem funkcji mieszkalnych – zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 sierpnia 1992 – sygn. SA/Wr 650/92). W konsekwencji podatnicy mogą wykorzystywać mieszkania lub domy do prowadzenia działalności gospodarczej bez zajmowania ich części na ten cel, jak również mogą wykorzystywać mieszkania lub domy do prowadzenia działalności gospodarczej zajmując je częściowo na ten cel.
Mniejsze problemy sprawia sytuacja, gdy podatnik zajmuje na prowadzenie działalności gospodarczej część mieszkania lub domu. W takich przypadkach nie ulega wątpliwości, że podatnicy mogą zaliczać te mieszkania lub domy do środków trwałych i amortyzować je w tej części (należy bowiem wskazać, że jeżeli tylko część nieruchomości, w tym budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, jest wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej bądź wynajmowana lub wydzierżawiana – odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w wysokości ustalonej od wartości początkowej nieruchomości, budynku lub lokalu odpowiadającej stosunkowi powierzchni użytkowej wykorzystywanej do prowadzenia działalności gospodarczej, wynajmowanej lub wydzierżawianej, do ogólnej powierzchni użytkowej tej nieruchomości, budynku lub lokalu – zob. art. 22f ust. 4 u.p.d.o.f.), jak również zaliczać do kosztów uzyskania przychodów część kosztów ponoszonych na te mieszkania oraz domy (np. część kosztów mediów czy odsetek od kredytu na ich zakup). Najczęściej stosowaną metodą ustalania tej części kosztów jest przy tym metoda oparta o powierzchnię części mieszkania lub domu zajętą na prowadzenie działalności gospodarczej w całkowitej powierzchni tego mieszkania lub domu (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 3 lutego 2012 r. – sygn. ITPB1/415-1154/11/HD).
Problemy pojawiają się, jeżeli podatnik wykorzystuje część mieszkania lub domu na prowadzenie działalności gospodarczej bez zajęcia ich na ten cel. Teoretycznie również w takich przypadkach w grę wchodzi zaliczanie wskazanych powyżej kosztów do podatkowych kosztów uzyskania przychodów. Towarzyszy temu jednak znacznie powiększone ryzyko uznania przez organy podatkowe, że ze względu na równoczesne wykorzystywanie części mieszkań lub domów do celów osobistych nie jest dopuszczalne amortyzowanie tych mieszkań lub domów ani zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów dotyczących ich kosztów (zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 25 czerwca 2012 r. – sygn. IBPBI/1/415-377/12/ZK).
A zatem jeżeli zależy Panu na względnie bezpiecznym rozwiązaniu, rozpoznawanie w podatkowych kosztach uzyskania przychodów części kosztów dotyczących domu powinno poprzedzić zajęcie jego części (np. jednego z pokoi) na prowadzenie działalności gospodarczej (wyłączenie jej z użytku osobistego, np. poprzez umeblowanie charakterystyczne dla biur). W takim przypadku będzie mógł Pan zaliczać do kosztów uzyskania przychodów:
- odpisy amortyzacyjne od części wartości początkowej domu odpowiadającej powierzchni części domu zajętej na prowadzenie działalności gospodarczej,
- części kosztów dotyczących domu (np. kosztów mediów czy kosztów odsetek od kredytu), tj. części odpowiadające powierzchni części domu zajętej na prowadzenie działalności gospodarczej.
Korzyść podatkowe z zajęcia części domu na prowadzenie działalności gospodarczej wystąpi również na gruncie VAT. W części odpowiadającej powierzchni domu zajętej na prowadzenie działalności gospodarczej kwota podatku z faktury dokumentującej jego nabycie stanowić będzie kwotę podatku naliczonego (zob. art. 86 ust. 7b u.p.t.u.), a więc w części tej będzie mógł Pan odliczyć podatek z tej faktury (jeżeli jest Pan zarejestrowany jako podatnik VAT czynny). W części tej będzie mógł Pan również odliczać VAT z faktur za media dotyczące domu (np. za energię elektryczną czy usługi telekomunikacyjne).
Wadą zajęcia części domu na prowadzenie działalności gospodarczej będzie natomiast konieczność płacenia od tej części znacznie wyższego podatku od nieruchomości. O ile bowiem standardowa stawka podatku od nieruchomości od budynków mieszkalnych lub ich części wynosi maksymalnie 0,75 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej, w przypadku budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej wynosi ona aż 22,86 zł od 1 m2 powierzchni użytkowej.
Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że na gruncie przepisów o podatku dochodowym ewentualna likwidacja działalności gospodarczej za kilka lat nie wywoła w zasadzie żadnych skutków (poza zaprzestaniem możliwości kontynuowania amortyzacji), w szczególności nie będzie skutkować koniecznością skorygowania kosztów uzyskania przychodów. Inaczej ma się rzecz na gruncie VAT – jeżeli bowiem zdecyduje się Pan na zajęcie części domu na prowadzenie działalności gospodarczej i odliczenie w tej części podatku VAT z faktury jego zakupu, w części tej likwidując działalność gospodarczą będzie Pan obowiązany opodatkować dom w ramach tzw. remanentu likwidacyjnego (zasady jego przeprowadzania określają przepisy art. 14 u.p.t.u.).
Tomasz Krywan
doradca podatkowy