1. Stan faktyczny
Prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą. Z tego tytułu jestem czynnym podatnikiem VAT na podatku liniowym. Do prowadzonej działalności wprowadziłem prywatny samochód sporządzając oświadczenie. Szacowana wartość w 2012 r.: 20.600 zł. Nie odliczałem VAT przy zakupie samochodu. Samochód amortyzowałem stosując roczną stawkę amortyzacyjną w wysokości 40%. Minęło już ponad 30 miesięcy, więc auto jest obecnie zamortyzowane. Współwłaścicielką 50% auta jest żona, z którą mamy wspólnotę majątkową. Gdy wprowadzałem samochód do firmy żona podpisała 'umowę użyczenia’ o treści: „Użyczający użycza i daje w bezpłatne używanie Biorącemu do używania samochód… „.
Planuję wycofanie samochodu z działalności i sprzedaż po upływie 6 pełnych miesięcy od wycofania. Szacowana wartość samochodu na dziś to 12.000 zł. W trakcie użytkowania odliczałem z odliczania 50% VAT od napraw i części. Wykonane naprawy nie podwyższyły wartości samochodu.
Pytanie zasadnicze:
[A] W jaki sposób przeprowadzić sprzedaż samochodu, żeby nie płacić podatku VAT i dochodowego, jakich formalności muszę dopilnować (jakie druki ja i ewentualnie żona musimy złożyć)?
Pytania pomocnicze:
[B] Czy mogę przekazać jako darowiznę z firmy żonie samochód tak, aby stała się ona wyłącznym właścicielem (przenieść na użytek prywatny + znieść współwłasność)?
[C] Czy przekazując auto z firmy żonie muszę płacić jakiś podatek na działalność gospodarczą (np. VAT)?
[D] Czy po 6 miesiącach od wycofania auta z firmy sprzedając auto będziemy zwolnieni z podatku dochodowego?
[E] Jakich formalności będę musiał dopilnować, żeby przekazać żonie auto z majątku firmy?
[F] Rozumiem, że żona będzie musiała zgłosić tę darowiznę w urzędzie skarbowym. Czy słusznie? Jeżeli tak – w jakim terminie i na jakim formularzu?
2. Podstawa prawna
- art. 10 ust. 2 pkt 3 oraz art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f.,
- art. 7 ust. 2 oraz art. 29a ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.,
- art. 4a, art. 9 ust. 1 oraz art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., Nr 86 z późn. zm.) – dalej u.p.s.d.,
- art. 31 § 1 oraz art. 33 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., Nr 788 – dalej k.r.o.
3. Ocena prawna (aktualna na dzień 22 czerwca 2015 r.):
W pierwszej kolejności pragnę wyjaśnić, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (zob. art. 31 § 1 k.r.o.). Wspólność majątkowa obejmuje również składniki majątku przedsiębiorstw prowadzonych przez małżonków (wśród składników majątku odrębnego małżonków nie są wymienione przedmioty służące do prowadzenia działalności gospodarczej – zob. art. 33 k.r.o.).
Powoduje to, że przedmiotowy samochód jest współwłasnością Pana i Pańskiej żony (nie jednak po 50%, gdyż wspólność majątkowa istniejąca między małżonkami jest tzw. współwłasnością łączną, a więc współwłasnością bezudziałową). Powoduje to, że zawieranie umowy użyczenia przedmiotowego samochodu z Pańską żoną było bezprzedmiotowe – prawo do używania rzeczy (w tym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej) jest jednym z uprawnień właścicieli, w tym współwłaścicieli rzeczy.
Ze względu na fakt, iż przedmiotowy samochód stanowi Państwa wspólność majątkową nie jest możliwe jego darowizna żonie (odpowiedź na pytanie B). Zniesienie współwłasności składników majątku wspólnego małżonków wymaga umowy majątkowej małżeńskiej ograniczającej lub wyłączającej wspólność majątkową między Państwem. Powyższe powoduje, że pytania E oraz F są bezprzedmiotowe.
Jednocześnie wyjaśnić pragnę, że na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a u.p.d.o.f., przychody z odpłatnego zbycia środków trwałych wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą stanowią przychody z działalności gospodarczej. Dotyczy to również przychodów z odpłatnego zbycia środków trwałych wycofanych z działalności gospodarczej, chyba że minęło co najmniej sześć lat (nie miesięcy) od pierwszego dnia miesiąca następującego po ich wycofaniu z działalności gospodarczej (zob. art. 10 ust. 2 pkt 3 u.p.d.o.f.).
Powoduje to, że sprzedając przedmiotowy samochód po sześciu miesiącach od wycofania samochodu z działalności gospodarczej nie będziecie Państwo (a w zasadzie nie będzie Pan, gdyż przyjmuje się, że sprzedaż składników majątku wspólnego wykorzystywanych w działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego z małżonków generuje przychody z działalności gospodarczej u tego właśnie małżonka) nie będziecie Państwo zwolnieni z zapłaty podatku dochodowego (odpowiedź na pytanie D). Aby prawo do takiego zwolnienia uzyskać, konieczne będzie odczekanie aż sześciu lat (i to licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wycofania samochodu z działalności gospodarczej).
Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że teoretycznie z punktu widzenia VAT jest możliwe, aby przekazał Pan samochód na cele osobiste żony. Przekazanie takie nie wpłynie jednak na to, że ewentualna sprzedaż przedmiotowego samochodu przed upływem sześciu lat (licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wycofania samochodu z działalności gospodarczej) spowoduje powstanie u Pana przychodu z działalności gospodarczej.
Zapłaty podatku dochodowego można w przedstawionej sytuacji uniknąć tylko w jeden sposób, a mianowicie sprzedając samochód za pośrednictwem obdarowanej w tym celu osoby. Rozwiązanie to ma sens wówczas, gdy darowizny między Państwem a tą osobą będą zwolnione od podatku od spadków i darowizn, co – zważywszy wartość samochodu w wysokości 12.000 zł – wymaga wykorzystania osoby należącej do I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn (I grupa podatkowa obejmuje – poza małżonkiem – zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów; druga grupa podatkowa obejmuje zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych). Schemat wygląda następująco:
- darowizna samochodu na rzecz pośredniczącej w sprzedaży samochodu,
- sprzedaż samochodu przez osobę pośredniczącą w sprzedaży po upływie pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym dokonana została darowizna samochodu (jest to konieczne, aby u tej osoby nie powstał podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychód ze sprzedaży samochodu),
- darowanie Państwu przez osobę pośredniczącą w sprzedaży samochodu pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży samochodów.
Powyższe – o ile w ciągu ostatnich pięciu lat między Państwem a osobą pośredniczącą w sprzedaży nie były dokonywane żadne darowizny – nie wymaga składania żadnych formularzy, np. zgłaszania nabycia na formularzu SD-Z2. Dzieje się tak, że w przypadku I grupy podatkowej kwota wolna od podatku wynosi 9.637 zł (zob. art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d.), zaś w przypadku II grupy podatkowej kwota wolna od podatku wynosi 7.276 zł (zob. art. 9 ust. 1 pkt 2 u.p.s.d.). Jednocześnie w przypadku darowizn dokonywanych przez małżonków z majątku wspólnego kwota wolna od podatku liczona jest podwójnie (gdyż w istocie są to darowizny dokonywane przez dwie osoby). Podobnie ma się rzecz w przypadku darowizn dokonywanych do majątku wspólnego małżonków (gdyż w istocie są to darowizny dokonywane dla dwóch osób).
Postępując w powyższy sposób unikniecie Państwo zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych ze sprzedaży przedmiotowego samochodu. Nie jest natomiast w przedstawionej sytuacji możliwe uniknięcie zapłaty podatku VAT z tytułu jego darowizny lub wycofania na cele osobiste. Należy bowiem zauważyć, że na podstawie art. 7 ust. 2 u.p.t.u. opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają nie tylko nieodpłatne dostawy towarów, przy których nabyciu (wytworzeniu, imporcie) podatnikom przysługiwało prawo do odliczenia, ale również nieodpłatne dostawy towarów, w których skład wchodzą części składowe, przy których nabyciu (wytworzeniu, imporcie) podatnikom przysługiwało prawo do odliczenia.
A zatem – skoro przysługiwało Panu prawo do odliczenia przy nabyciu części zamiennych do przedmiotowego samochodu (części te w momencie zamontowania w samochodzie stały się jego częściami składowymi) – darowizna lub wycofanie przedmiotowego samochodu na cele osobiste (w tym cele osobiste Pańskiej żony – odpowiedź na pytanie C) będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT jako nieodpłatna dostawa towarów.
Wskazać jednak należy, że kwota podatku VAT z tego tytułu nie będzie duża. Przyjmuje się bowiem, że w przypadku nieodpłatnych dostaw towarów, przy których nabyciu, imporcie lub wytworzeniu nie przysługiwało prawo do odliczenia, jeżeli prawo to przysługiwało przy późniejszym nabyciu części składowych tego towaru, podstawę opodatkowania stanowi cena nabycia/koszt wytworzenia tych części składowych lub podobnych części składowych określona w momencie przekazania (zob. przykładowo wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 17 maja 2001 r. w połączonych sprawach C-322/99 i C-323/99). Powoduje to, że podatek VAT z tytułu darowizny lub wycofania przedmiotowego samochodu na cele osobiste będzie Pan musiał zapłacić tylko od aktualnej wartości (siłą rzeczy oszacowanej przez Pana) wchodzących w skład samochodu części składowych, przy których nabyciu przysługiwało Panu prawo do odliczenia.
Podsumowując (odpowiedź na pytanie A), uniknięcie podatku dochodowego z tytułu sprzedaży przedmiotowego samochodu wymaga:
- odczekania sześciu lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wycofania samochodu z działalności gospodarczej,
- sprzedając samochód za pośrednictwem obdarowanej w tym celu osoby (wskazany powyżej schemat).
Nie jest natomiast możliwe uniknięcie zapłaty podatku VAT, lecz kwota podatku VAT z tytułu darowizny lub wycofania przedmiotowego samochodu na cele osobiste nie będzie duża, gdyż podatek ten obliczony będzie musiał zostać od aktualnej wartości części składowych samochodu, a nie od wartości całego samochodu.
Tomasz Krywan
doradca podatkowy