1. Stan faktyczny
Prowadzimy platformę internetowa, która łączy kupujących bezpośrednio z rolnikami i małymi wytwórcami. Strony umowy kupna – sprzedaży to wytwórca i kupujący. Dodatkowo kupujący płaci za usługę obsługi zamówienia, która fakturowana jest przez nas. Pojawiła się kwestia możliwości wystawiania faktur dla firm (przedszkola, restauracje itd.). Jak to zrobić?
2. Podstawa prawna
- art. 2 pkt 19, art. 43 ust. 1 pkt 3, art. 106b, art. 106d ust. 2, art. 116 ust. 1 i 2 oraz art. 117 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
- art. 87 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2015, poz. 613) – dalej o.p.,
- § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz. U. poz. 363) – dalej r.k.r.,
- § 2 ust. 1 w zw. z poz. 37 i 48 załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. poz. 1544) – dalej r.z.e.
3. Ocena prawna (aktualna na dzień 30 lipca 2015 r.):
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, że w świetle przepisów VAT wyróżnić można dwie grupy rolników. Pierwszą grupę rolników stanowią tzw. rolnicy ryczałtowy. Rolnikami takimi są rolnicy dokonujący dostaw produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, którzy korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u. (tj. zwolnienia obejmującego dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego), z wyjątkiem rolników obowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych (zob. art. 2 pkt 19 u.p.t.u.). Drugą grupę rolników stanowią rolnicy pozostali, tj. niebędący rolnikami ryczałtowymi (np. ze względu na rezygnację ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u.).
Podział powyższy ma istotne znaczenie również z punktu widzenia fakturowania. Otóż:
- rolnicy ryczałtowi są zwolnieni z obowiązku wystawiania faktur (zob. art. 117 pkt 1 u.p.t.u.),
- będący czynnymi podatnikami VAT nabywcy produktów rolnych (oraz usług rolniczych) od rolników ryczałtowych mają obowiązek wystawiania tzw. faktur VAT RR (zob. art. 116 ust. 1 i 2 u.p.t.u.),
- rolnicy niebędący rolnikami ryczałtowymi są obowiązani do wystawiania faktur na zasadach ogólnych.
W świetle powyższego z punktu widzenia sposobu fakturowania wyróżnić można cztery grupy dostaw (sprzedaży) produktów rolnych przez rolników (przy założeniu, że przedmiotem sprzedaży są produkty rolne pochodzące z własnej działalności rolniczej):
- dostawy (sprzedaż) dokonywane przez rolnika ryczałtowego dla nabywcy zarejestrowanego jako czynny podatnik VAT (działającego w charakterze takiego podatnika, a więc do tej grupy nie należą zakupy dokonywane przez osoby fizyczne zarejestrowane jako czynni podatnicy VAT, którzy zakupów dokonują „prywatnie”); takie dostawy dokumentowane powinny być fakturami VAT RR wystawianymi przez nabywców,
- dostawy (sprzedaż) dokonywane przez rolnika ryczałtowego dla innych nabywców (w szczególności dla osób prywatnych); takie dostawy nie muszą być dokumentowane żadnymi fakturami (ani fakturami VAT RR, ani „zwykłymi” fakturami); na żądanie nabywców rolnicy w takich przypadkach są jednak obowiązani do wystawiania rachunków (zob. art. 87 § 1 o.p.); jeżeli rachunek nie jest (np. ze względu na brak żądania) wystawiany, dostawy, o których mowa, mogą być dokumentowane dowolnymi dokumentami, np. dowodami zakupu,
- dostawy (sprzedaż) dokonywane przez rolnika niebędącego rolnikiem ryczałtowym dla nabywcy będącego podatnikiem (w uproszczeniu – firmą) lub osobą prawną niebędącą podatnikiem; takie dostawy muszą być dokumentowane „zwykłymi” fakturami, chyba że są zwolnione od podatku (sprzedaż zwolniona od podatku musi być bowiem dokumentowana fakturami tylko na żądanie nabywców – zob. art. 106b ust. 2 w zw. z art. 106b ust. 3 pkt 2 u.p.t.u.),
- dostawy (sprzedaż) dokonywane przez rolnika niebędącego rolnikiem ryczałtowym dla nabywcy niebędącego podatnikiem ani osobą prawną (zwłaszcza dla osób prywatnych); takie dostawy nie muszą być dokumentowane fakturami, chyba że ich wystawienia zażądają nabywcy (zob. art. 106b ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 106b ust. 3 pkt 1 u.p.t.u.); w przypadku dostaw, o których mowa, dokonywanych na rzecz osób prywatnych konieczne może być wystawianie paragonów.
Nie ma przy tym przeszkód, aby w przypadkach, gdy konieczne jest wystawianie faktur (czy to „zwykłych” faktur przez rolników, czy to faktur VAT RR przez rolników ryczałtowych) faktury te wystawiane były za rolników lub kupujących przez Państwa. Pozwala na to wprost art. 106d ust. 2 u.p.t.u. stanowiący, że faktury może wystawiać w imieniu i na rzecz podatnika również upoważniona przez niego osoba trzecia. Aby zatem możliwe było automatyczne generowanie faktur dla wszystkich uczestników portalu (w przypadkach, gdy jest konieczne) wystarczy, aby uczestnicy portalu upoważnili Państwa do wystawiania takich faktur w swoim imieniu i na swoją rzecz. Teoretycznie upoważnienie takie może być elementem regulaminu Państwa serwisu, lecz ze względów profilaktycznych doradzałbym, aby upoważnienie to było udzielane w sposób bardziej wyraźny (np. przez zaznaczenie odpowiedniej opcji przy rejestracji lub w panelu klienta).
Podobnie ma się rzecz z takimi dokumentami jak rachunki, dowody wypłaty czy dowody zakupy. Nie ma przeszkód, aby po odebraniu stosownego upoważnienia dokumenty te były przez Państwa automatycznie generowane dla uczestników portalu.
Wątpliwości pojawiają się, jeżeli chodzi o wystawianie za rolników paragonów, gdyż w przedstawionej sytuacji nie wykonujecie Państwo sprzedaży za rolników, lecz pośredniczycie w sprzedaży dokonywanej przez rolników. tylko zaś w przypadku sprzedaży wykonywanej za podatników przepisy § 5 r.k.r. pozwalają na ewidencjonowanie sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej przez podmioty inne niż podatnicy. Uważam w związku z tym, że przejęcie przez Państwa obowiązku ewidencjonowania sprzedaży rolników za pomocą kas rejestrujących byłoby ryzykowne (zwłaszcza dla rolników).
Należy jednak zauważyć, że obowiązek wystawiania paragonów mogą mieć tylko rolnicy niebędący rolnikami ryczałtowymi. Dostawy produktów rolnych dokonywane przez rolników ryczałtowych są bowiem zwolnione z obowiązku ewidencjonowania na podstawie § 2 ust. 1 w zw. z poz. 48 załącznika do r.z.e.
W tej sytuacji obowiązek wystawiania paragonów ciążyć może tylko na rolnikach niebędących rolnikami ryczałtowymi. Rolnicy ci – w zakresie sprzedaży na rzecz osób prywatnych – mogą korzystać ze standardowych zwolnień z obowiązku ewidencjonowania, przy czym jednak niekoniecznie znajduje w omawianych przypadkach zastosowanie zwolnienie z obowiązku ewidencjonowania ze względu na zapłatę dokonywaną w całości za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Zwolnienie to obejmuje bowiem wyłącznie dostawy towarów w systemie wysyłkowym, czyli pocztą lub przesyłkami kurierskimi (zob. § 2 ust. 1 w zw. z poz. 37 załącznika do r.z.e.), a więc nie obejmuje dostaw towarów (w tym produktów rolnych) odbieranych osobiście przez kupujących czy dostarczanych przez rolników.
Tomasz Krywan
doradca podatkowy