PORADA PODATKOWA
1. Stan faktyczny
Mój klient prowadzi działalność gospodarczą w Polsce. Ma europejski NIP. Kupuje używane (starsze niż 6 miesięcy od rejestracji) samochody na aukcjach internetowych w krajach Unii Europejskiej. Może albo dostawać fakturę Vat holenderską lub fakturę netto na firmę. Następnie sprzedaje samochody w Polsce i w innych krajach podmiotom gospodarczym i klientom indywidualnym.
Przykładowa transakcja przedstawiona przez klienta to nabycie samochodu w Holandii i rozliczenie w oparciu o self-billing invoice. W tym konkretnym przypadku faktura jest wystawiana bez naliczonego podatku z zastosowaniem Reverse Charge, tzn. że podatek jest płacony przez odbiorcę, czyli nabywca w deklaracji podatkowej płaci podatek i jednocześnie go odlicza, pod warunkiem że numer VAT jest właściwy.
Klient prosi o poradę w sprawach podatkowych, gdyż chce jak najtaniej sprzedawać samochody w Polsce, krajach UE oraz poza UE w krajach rosyjskojęzycznych. Oczywiście prawidłowo rozliczając podatki.
2. Podstawa prawna
- art. 2 pkt 10 lit. a, art. 5 ust. 1 pkt 4, art. 9, art. 10, art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. c oraz art. 120 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 710 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
3. Ocena prawna (aktualna na dzień 6 grudnia 2016 r.):
W przypadku zakupu i sprowadzania przez podatników samochodów używanych z innych państw członkowskich niż Polska do Polski (w tym w celu ich odsprzedaży) możliwe są dwa scenariusze – transakcje te stanowią dla dokonujących je podatników wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów (dalej nazywane WNT), tj. czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (zob. art. 5 ust. 1 pkt 4 u.p.t.u.), których konsekwencją jest obowiązek rozpoznania przez podatnika podatku VAT należnego (podatek należny stanowi jednak najczęściej jednocześnie kwotę podatku naliczonego i podlega odliczeniu na zasadach ogólnych – zob. art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. c u.p.t.u.), albo WNT nie stanowią (a w konsekwencji transakcje te nie wywołują żadnych skutków w podatku VAT).
Jednocześnie o tym, która z tych sytuacji ma miejsce, nie decyduje wola podatnika czy otrzymane dokumenty, lecz obiektywne okoliczności transakcji. Oczywiście otrzymane dokumentu mają znaczenie przy ocenie tych okoliczności, lecz nie mają decydującego charakteru. Powoduje to, że w przedstawionej sytuacji rodzaj otrzymywanych przez Pańskiego klienta faktur nie przesądza o sposobie traktowania transakcji nabywania w innych państwach członkowskich i sprowadzania do Polski samochodów.
Mając to na uwadze wyjaśnić pragnę, że przepisy VAT w szczególny sposób traktują WNT nowych środków transportu, tj. każde nabycie nowego środka transportu, który w wyniku dokonanej dostawy jest wysyłany lub transportowany na terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu, stanowi WNT. Dotyczy to również samochodów, które są uważane za nowe środki transportu, jeżeli przejechały nie więcej niż 6000 kilometrów lub od momentu dopuszczenia ich do użytku upłynęło nie więcej niż 6 miesięcy (zob. art. 2 pkt 10 lit. a u.p.t.u.). Na użytek dalszej części porady zakładam, że w przedstawionym stanie faktycznym Pański klient nie sprowadza samochodów mających wskazane cechy nowych środków transportu.
W innych przypadkach do WNT samochodów dochodzi, jeżeli łącznie spełnione są cztery warunki wynikające z przepisów art. 9 i 10 u.p.t.u., tj.:
- dochodzi do nabycia prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz,
- nabywcą jest podatnik, a nabywane samochody mają służyć działalności gospodarczej podatnika (w tym odsprzedaży w ramach tej działalności),
- dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem (niekoniecznie musi to być podatnik zarejestrowany, w tym zarejestrowany jako podatnik VAT UE) i – jak się przyjmuje – dostawy samochodu dokonuje działając w charakterze takiego podatnika,
- nie ma zastosowania jedno z określonych przepisami art. 10 u.p.t.u. wyłączeń występowania WNT.
Dwa pierwsze z wymienionych warunków są w przedstawionym stanie faktycznym spełnione. W konsekwencji sposób traktowania poszczególnych dokonywanych przez Pańskiego klienta transakcji zakupu i sprowadzania z innych państw członkowskich samochodów używanych zależy od tego czy w przypadku tych transakcji spełnione są dwa pozostałe warunki.
Wskazać przy tym należy, że w świetle trzeciego ze wskazanych warunków nigdy nie stanowią WNT nabycia samochodów używanych (niebędących nowymi środkami transportu) od osób prywatnych (tj. od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w rozumieniu VAT oraz od osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą w rozumieniu VAT, lecz sprzedaży dokonują „prywatnie”, czyli poza tą działalnością).
Do WNT nie dochodzi również w przypadku nabywania samochodów używanych (niebędących nowymi środkami transportu) od podatników korzystających w innych państwach członkowskich ze zwolnienia o podobnym charakterze do tzw. zwolnienia podmiotowego, o którym mowa w art. 113 u.p.t.u. (do końca 2016 r. zwolnienie to obejmuje przede wszystkim sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł) oraz – co istotniejsze (bo jest to mająca miejsce stosunkowo często) – w przypadku nabywania samochodów używanych w tzw. procedurze opodatkowania marży (zob. art. 10 ust. 1 pkt 3-5 u.p.t.u.).
Również jeżeli chodzi o opodatkowanie podatkiem VAT odsprzedaży samochodów używanych (niebędących nowymi środkami transportu) sprowadzanych przez Pańskiego klienta możliwe są dwa scenariusze. Jeżeli ich nabycie i sprowadzenie do Polski stanowiło WNT, dostawa (odsprzedaż) tych samochodów w Polsce będzie opodatkowana podatkiem VAT na zasadach ogólnych według stawki 23%. Z kolei ich dostawa (odsprzedaż) poza Polskę będzie mogła być opodatkowana stawką 0% jako wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (w przypadku odsprzedaży do innego państwa członkowskiego) lub eksport towarów (w przypadku odsprzedaży poza Unię Europejską). Zastrzec jednak należy, że stosowanie stawki 0% jest w takich przypadkach uzależnione od spełnienia określonych przepisami warunków. Jeżeli nie zostaną one spełnione, obowiązuje stawka podstawowa 23%.
Natomiast w zakresie w jakim nabycie i sprowadzenie do Polski samochodów używanych (niebędących nowymi środkami transportu) nie stanowi WNT, ich dostawy (odsprzedaż) mogą być – poza opodatkowaniem na zasadach ogólnych – opodatkowane według procedury opodatkowania marży (zob. art. 120 ust. 4 i 10 ustawy o VAT). Dotyczy to również odsprzedaży poza Polską, z zastrzeżeniem, że tylko w przypadku odsprzedaży poza Unię Europejską marża w grę wchodzi opodatkowanie marży stawką 0% (zob. art. 120 ust. 10 ustawy o VAT).
Wyjaśnić jednocześnie pragnę, że w przypadku samochodów sprowadzanych do odsprzedaży w kraju najczęściej korzystniejsze podatkowo jest wykorzystanie możliwości jaką daje procedura marży. Zapewne bowiem nabywcami większości samochodów są podmioty, które nie są uprawnione do odliczania podatku VAT (zwłaszcza osoby prywatne), a stosowanie tej procedury znacznie ogranicza wysokość podatku należnego z tytułu dostaw towarów (w tym samochodów) używanych. Co więcej, ze względu na istniejące ograniczenia wysokości kwoty podatku naliczonego przy nabywaniu samochodów (zob. art. 86a u.p.t.u.), sprzedaż w procedurze marży może być korzystniejsza również dla nabywców będących podatnikami uprawnionymi do dokonywania odliczeń VAT. W zakresie tym doradzić zatem należy, aby Pański klient starał się nabywać samochody używane od podmiotów, od których nabycie nie będzie dla niego stanowiło WNT oraz pozwoli na opodatkowanie dostawy (odsprzedaży) w procedurze opodatkowania marży. Dążenie do występowania WNT w przypadku samochodów przeznaczonych do odsprzedaży na terytorium kraju może być opłacalne podatkowo tylko w przypadku części nabywców uprawnionych do dokonywania odliczeń VAT.
W zasadzie podobnie ma się rzecz w przypadku samochodów używanych przeznaczonych do odsprzedaży w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W zakresie tym dążenie do występowania WNT może być opłacalne podatkowo tylko w przypadku części nabywców uprawnionych do dokonywania odliczeń VAT, o ile dokonana na ich rzecz wewnątrzwspólnotowa dostawa samochodów będzie opodatkowana stawką 0% (co wymaga, między innymi, aby nabywcy ci byli zarejestrowani w swoich państwach członkowskich jako podatnicy VAT UE).
Również w przypadku samochodów używanych przeznaczonych do odsprzedaży w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej dążenie do braku WNT i możliwości zastosowania procedury marży jest najczęściej najkorzystniejszym rozwiązaniem. Jest tak zwłaszcza w przypadkach, gdy nie zostają spełnione warunki zastosowania stawki 0% w eksporcie towarów.
Reasumując – co prawda nie istnieje jeden, najkorzystniejszy z punktu widzenia VAT sposób nabywania samochodów używanych w państwach członkowskich Unii Europejskiej w celu ich odsprzedaży, to jednak najczęściej najkorzystniejsze z punktu widzenia VAT jest nabywanie samochodów od takich sprzedawców lub w takich okolicznościach, które nie skutkują występowaniem WNT, i ich odsprzedaż przy zastosowaniu procedury opodatkowania marży.
Tomasz Krywan
doradca podatkowy online