23 kwietnia 2024 17:26
Mimo upływu lat nadal jest kwestią sporną w jakim zakresie udzielanie pożyczek przez podmioty będące podatnikami VAT podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (jako świadczenie usług zwolnionych od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, o ile podatnik nie wybrał na podstawie art. 43 ust. 22 ustawy o VAT opodatkowania usług, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41 ustawy o VAT).
Stanowisko organów podatkowych
Zdaniem organów podatkowych w przypadkach takich udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu podatkiem VAT nawet, jeżeli pożyczki są przez podatników udzielane okazjonalnie (incydentalnie). Tytułem przykładu wskazać można interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 18 marca 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.87.2022.5.IB), z dnia 31 sierpnia 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.635.2022.2.IO), z dnia 14 września 2022 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.545.2022.2.I), z dnia 17 stycznia 2023 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.10.2023.2.IO), z dnia 29 września 2023 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.531.2023.4.MG), z dnia 11 stycznia 2024 r. (sygn. 0114-KDIP4-3.4012.502.2023.4.IG) czy z dnia 15 kwietnia 2024 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.108.2024.2.MG). Jak czytamy w trzeciej z tych interpretacji, „czynność polegająca na udzieleniu pożyczki pieniężnej podlegającej oprocentowaniu stanowi odpłatne świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tej czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu jej udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet gdy ta czynność nie znajduje się w jej zakresie przedmiotowym”.
Stanowisko sądów administracyjnych
Odmienne stanowisko w tej kwestii reprezentują sądy administracyjne, z których orzecznictwa wynika, że nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT okazjonalne udzielanie pożyczek przez podmioty będące podatnikami VAT. Stanowisko takie zajął przykładowo Naczelny Sąd Administracyjnych w wyrokach z dnia 30 maja 2012 r. (sygn. II FSK 2276/10), z dnia 31 stycznia 2018 r. (sygn. II FSK 13/16), z dnia 24 kwietnia 2018 r. (II FSK 1105/16) oraz z dnia 27 października 2021 r. (sygn. III FSK 185/21). Jak czytamy w ostatnim z tych wyroków, „opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają (…) te czynności, które realizowane są w ramach działalności gospodarczej zdefiniowanej w przytoczonych przepisach. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma zatem odpowiedź na pytanie, czy sporne umowy pożyczek były zawierane w ramach prowadzonej przez pożyczkodawcę działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 u.p.t.u. Wobec powyższego, w analizowanej sprawie należało rozstrzygnąć, że pożyczkodawca w odniesieniu do poszczególnych czynności prawnych udzielania pożyczek działał w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, wykazując w tym zakresie aktywność niemającą charakteru incydentalnego, a ukierunkowaną na zachowanie częstotliwości w celu zapewnienia trwałego zarobkowania”.
Ochrona wynikająca z utrwalonej praktyki interpretacyjnej
Wskazać przy tym należy, że – jak stanowi art. 14n § 4 pkt 2 Ordynacji podatkowej – w przypadku zastosowania się przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów Krajowej Administracji Skarbowej stosuje się odpowiednio przepisy art. 14k-14m Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że podatnik, który w danym okresie rozliczeniowym zastosował się do utrwalonej praktyki organów podatkowych, jest chroniony tak, jak podatnicy posiadający interpretację indywidualną. Przy czym przez utrwaloną praktykę interpretacyjną rozumie się wyjaśnienia zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa podatkowego, dominujące w interpretacjach indywidualnych wydawanych w takich samych stanach faktycznych lub w odniesieniu do takich samych zdarzeń przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym, w trakcie okresu rozliczeniowego, o którym mowa w art. 14n § 4 Ordynacji podatkowej, oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem tego okresu rozliczeniowego (zob. art. 14n § 5 Ordynacji podatkowej).
Powoduje to, że dopóki Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zmieni zaprezentowanego powyżej stanowiska, podatnicy VAT mogą bez obawy przyjmować, że w związku z udzielaniem pożyczek świadczą podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT usługi. Podatnikom takim przysługuje bowiem ochrona wynikająca z przepisów art. 14k-14m Ordynacji podatkowej.
Tomasz Krywan, doradca podatkowy