Obowiązek prowadzenia od 1 stycznia 2016 r. ksiąg rachunkowych przez podatników osiągających przychody z działów specjalnych

Pytanie: Czy w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.699), wprowadzającej zmianę między innymi w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym osób fizycznych, rolnicy osiągający przychody z działów specjalnych produkcji rolnej i opodatkowani do tej pory podatkiem ryczałtowym, których przychody za 2015 r. wyniosą co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro, będą obowiązani od 2016 roku prowadzić księgi rachunkowe?

Odpowiedź: Trudno na dzień dzisiejszy o jednoznaczną odpowiedź na przedstawione pytanie. W mojej ocenie więcej przemawia za uznaniem, że podatnicy osiągający przychody z działów specjalnych produkcji rolnej w wysokości przekraczającej równowartość 1.200.000 euro staną się z dniem 1 stycznia 2016 r. obowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Szczegóły znajdują się w uzasadnieniu.

Uzasadnienie: Z dniem 1 stycznia 2016 r. wejdą w życie zmiany wprowadzane ustawą z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 699).

Jedna ze zmian polegać będzie na dodaniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f. Przepis ten stanowić będzie, że w przypadku gdy obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych wynika z przepisów o rachunkowości, przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych według zasad określonych w art. 14 u.p.d.o.f. W takim przypadku nie ma obowiązku zawiadamiania właściwego naczelnika urzędu skarbowego o założeniu ksiąg rachunkowych.

Dodaniu tego przepisu nie będzie jednak towarzyszyło uchylenie czy modyfikacja art. 24a ust. 2 pkt 2 u.p.d.o.f., który stanowi, że obowiązek prowadzenia księgi dotyczy również osób prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, jeżeli osoby te zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg. Jest to o tyle istotne, że to właśnie przede wszystkim ze względu na brzmienie 24a ust. 2 pkt 2 u.p.d.o.f. przyjmuje się obecnie, że podatnicy osiągający przychody z działów specjalnych produkcji rolnej, którzy nie zgłosili zamiaru prowadzenia ksiąg, nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych bez względu na wysokość osiąganych przychodów (zob. uchwałę NSA z dnia 17 stycznia 2011 r. - II FPS 2/10).

Trudno w tej sytuacji na dzień dzisiejszy o jednoznaczną odpowiedź na przedstawione pytanie. W mojej ocenie więcej przemawia za uznaniem, że podatnicy osiągający przychody z działów specjalnych produkcji rolnej w wysokości przekraczającej równowartość 1.200.000 euro staną się z dniem 1 stycznia 2016 r. obowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Przemawia za tym kilka argumentów, w tym to, że:

1. w art. 15 ust. 2 u.p.d.o.f. mowa będzie o obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych wynikającym z przepisów o rachunkowości, a nie po prostu o obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych,
2. odmienna interpretacja prowadziłaby do wniosku, że art. 15 ust. 2 u.p.d.o.f. jest zbędny (jedną z zasad obowiązujących przy interpretacji przepisów jest zasada, że nie można ich interpretować w taki sposób, aby okazywały się one zbędne),
3. zasady kolizyjne lex posterior derogat legi priori (akt późniejszy uchyla moc obowiązującą aktu wcześniejszego) oraz lex specialis derogat legi generali (ustawa szczególna wypiera ustawę ogólną).

Wniosek powyższy nie jest jednak oczywisty i nie wykluczam, że przyjmie się odmienna, korzystna dla podatników interpretacja przepisów. Być może również przed końcem 2015 r. ustawodawca dostrzeże omawiany problem i ureguluje tę kwestię wprost.

Tomasz Krywan, doradca podatkowy

Odpowiedź udzielona w dniu 1 czerwca 2015 r. dla: