Prywatny wykup samochodu z leasingu przez jednego ze wspólników spółki cywilnej

Pytanie: Wspólnik spółki cywilnej za zgodą drugiego wspólnika, wykupuje samochód osobowy z leasingu operacyjnego na własne nazwisko, do celów prywatnych, nie związanych z działalnością gospodarczą. Samochód w związku z tym nie trafia do ewidencji środków trwałych spółki, spółka nie księguje faktury wykupu. Czy wykup samochodu przez jednego ze wspólników powoduje: - powstanie podatku dochodowego z tyt. art. 11 ust 2b u.p.d.o.f. (wykup za cenę poniżej wartości rynkowej pojazdu). Czy sprzedaż samochodu będzie zwolniona z podatku dochodowego po 6 miesiącach czy po 6 latach? Czy rezygnację z partycypacji we współwłasności samochodu przez jednego ze wspólników spółki cywilnej należy traktować jako formę darowizny i czy skutkiem jest podatek od darowizny?

Odpowiedź: Uważam, że w przedstawionym stanie faktycznym:

1. u osoby fizycznej, o której mowa, nie powstanie z tytułu wykupu samochodu z leasingu przychód z częściowo odpłatnych świadczeń,
2. sprzedaż przedmiotowego samochodu przed upływem sześciu lat od końca miesiąca, w którym nastąpił lub nastąpi jego wykup, spowoduje powstanie u sprzedającej samochód osoby fizycznej podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej; przychód taki u osoby tej nie powstanie tylko, jeżeli przedmiotowy samochód osoba ta sprzeda po upływie sześciu lat od końca miesiąca, w którym nastąpił lub nastąpi jego wykup,
3. nie dochodzi do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Uzasadnienie: Popularną od wielu lat formą finansowania nabywania samochodów jest leasing. Istotą leasingu jest co prawda oddanie nabytej w tym celu rzeczy do używania (względnie używania i pobierania pożytków) leasingobiorcy, lecz najczęściej umowy leasingu przewidują tzw. opcję wykupu. Korzystając z tej opcji leasingobiorcy mogą po zakończeniu umowy leasingu nabyć własność przedmiotu leasingu (najczęściej za niewielką część jego wartości).

Wykupu samochodu będącego przedmiotem leasingu dokonać może jednak nie tylko korzystający. Jeżeli taka jest wola stron, wykupu takiego samochodu może również dokonać inny podmiot, w tym jeden ze wspólników spółki cywilnej, którzy – jako korzystający – byli stroną umowy leasingu.

Mając to na uwadze wyjaśnić pragnę, że przyjmuje się, iż w przypadku wykupu przedmiotu leasingu po cenie uwzględniającej wartość przedmiotu umowy, stopień jego zużycia oraz kwotę zapłaconych rat leasingowych u osób fizycznych wykupujących samochody z leasingu nie powstają, co do zasady, przychody z częściowo odpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 11 ust. 2b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1128 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f. Dotyczy to również sytuacji, gdy wykupu z leasingu dokonuje osoba fizyczna będąca jednym z korzystających (np. jeden ze wspólników spółki cywilnej, którzy – jako korzystający – byli stroną umowy leasingu). Nie ma bowiem podstaw, aby przyjmować, że w takich przypadkach rzecz ma się inaczej. Uważam zatem, że w przedstawionym stanie faktycznym u osoby fizycznej, o której mowa, nie powstanie z tytułu wykupu samochodu z leasingu przychód z częściowo odpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 11 ust. 2b u.p.d.o.f.

Wyjaśnić jednocześnie pragnę, że w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. przychody ze sprzedaży samochodów (i innych przedmiotów) wykupionych z leasingu na cele „prywatne” nie stanowiły przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. W konsekwencji podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychody z ich sprzedaży powstawały tylko, jeżeli sprzedaż nastąpiła przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie (wykup z leasingu) danego przedmiotu (zob. art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d u.p.d.o.f.). Po upływie tego okresu sprzedaż przedmiotu leasingu wykupionego „prywatnie” nie skutkowała powstawaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Wielokrotnie potwierdzały to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe, czego przykładem mogą być interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 27 września 2017 r. (0113-KDIPT2-3.4011.227.2017.2.RR), z dnia 5 stycznia 2018 r. (0112-KDIL3-1.4011.354.2017.1.AA) oraz z dnia 4 lipca 2018 r. (0113-KDIPT2-1.4011.286.2018.2.BO).

Z dniem 1 stycznia 2022 r. stan prawny w tym zakresie uległ zmianie. Jak bowiem stanowi art. 14 ust. 2 pkt 19 u.p.d.o.f., za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się przychody z odpłatnego zbycia składników będących rzeczami ruchomymi, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej, na podstawie umowy, o której mowa w art. 23b ust. 1 u.p.d.o.f. (a więc na podstawie umowy leasingu operacyjnego). Jest tak – co z kolei wynika z art. 10 ust. 2 pkt 4 u.p.d.o.f. – również w przypadku składników majątku wycofanych z działalności gospodarczej, jeżeli między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki te zostały wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło 6 lat. Spowodowało to, że w przypadku samochodów wykupywanych z leasingu „prywatnie” sprzedaż bez podatku dochodowego możliwa jest dopiero po upływie sześciu lat od końca miesiąca, w którym nastąpił ich wykup.

W mojej ocenie dotyczy to również samochodów wykupowanych z leasingu przez jednego ze wspólników spółki cywilnej (za zgodą drugiego wspólnika). W konsekwencji uważam, że (zakładając, że samochód został lub zostanie wykupiony z leasingu po 31 grudnia 2021 r.) sprzedaż przedmiotowego samochodu przed upływem sześciu lat od końca miesiąca, w którym nastąpił lub nastąpi jego wykup, spowoduje powstanie u sprzedającej samochód osoby fizycznej podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Przychód taki u osoby tej nie powstanie tylko, jeżeli przedmiotowy samochód osoba ta sprzeda po upływie sześciu lat od końca miesiąca, w którym nastąpił lub nastąpi jego wykup.

Na zakończenie pragnę wyjaśnić, że według mnie w przedstawionej sytuacji nie dochodzi do podlegającej opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn czynności, w szczególności do opodatkowanej tym podatkiem darowizny. W przedstawionym stanie faktycznym drugi ze wspólników nie tyle bowiem zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz pierwszego ze wspólników kosztem swego majątku (zob. art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 z późn. zm.) czy przekazuje takie świadczenie, ale po prostu nie korzysta z przysługującego mu prawa (prawa do wykupu). Uważam zatem, że w omawianej sytuacji nie dochodzi do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Tomasz Krywan, doradca podatkowy

Odpowiedź udzielona w dniu 25 października 2022 r. dla: