Udostępnianie mężowi lokalu użytkowego stanowiącego środek trwały podatniczki

Pytanie: Prowadzę działalność gospodarczą jako czynny podatnik VAT, podatek dochodowy liniowy. Mąż, z którym pozostaję w małżeńskiej wspólnocie majątkowej, również prowadzi działalność gospodarczą, czynny podatnik VAT, podatek dochodowy liniowy. Na stanie środków trwałych posiadam lokal użytkowy, w którym prowadzę działalność gospodarczą, tu również mam siedzibę firmy. W związku z tym, że obsługujemy w części tych samych klientów, mąż również zgłosił prowadzenie działalności i siedzibę w w/w lokalu. Czy w związku z tym, powinnam wystawiać fakturę za koszty eksploatacyjne, czynsz, media na firmę męża? Czy w związku z tym, że pozostajemy w małżeńskiej wspólnocie majątkowej będzie miał możliwość odliczenia podatku naliczonego?

Odpowiedź: Z podatkowego punktu widzenia nie jest konieczne obciążanie męża wskazanymi kosztami. Jeżeli będzie on obciążany tymi kosztami, dochodzić będzie do podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT odpłatnego świadczenia usług na rzecz męża (z faktur dokumentujących świadczenie tych usług mąż będzie mógł odliczać VAT na zasadach ogólnych). W przeciwnym razie dochodzić będzie do podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT nieodpłatnego świadczenia usług.

Uzasadnienie: Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (zob. art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 1359 - dalej k.r.o.).

Wspólność majątkowa obejmuje również składniki majątku przedsiębiorstw prowadzonych przez małżonków (wśród składników majątku odrębnego małżonków nie są wymienione przedmioty służące do prowadzenia działalności gospodarczej – zob. art. 33 k.r.o.), w tym ich środki trwałe. W konsekwencji najprawdopodobniej przedmiotowy lokal należy do Państwa majątku wspólnego, a więc mąż jest jego współwłaścicielem.

Jednakże z punktu widzenia VAT przedmiotowy lokal – jak rozumiem – należy do prowadzonego przez Panią przedsiębiorstwa. Uważam, że w tej sytuacji udostępnianie przedmiotowego lokalu użytkowego do korzystania mężowi z punktu widzenia VAT stanowi z punktu widzenia VAT świadczenie usługi.

W grę wchodzą przy tym dwa scenariusze. Pierwszy z nich będzie miał zastosowanie, jeżeli żona będzie obciążać męża częścią ponoszonych kosztów dotyczących przedmiotowego lokalu. Uważam, że w takim przypadku żona będzie świadczyć na rzecz męża odpłatną usługę, która podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem VAT (według stawki 23%). Świadczenie tej usługi powinno być przez żonę dokumentowane fakturą z podatkiem VAT (obliczonym według stawki 23%), na której podstawie mąż będzie uprawniony do odliczenia podatku naliczonego (nie ma bowiem wyłączenia czy ograniczenia prawa do odliczenia w przypadku zakupu usług od małżonków).

Drugi scenariusz będzie miał zastosowanie, jeżeli żona nie będzie obciążać męża kosztami, o których mowa. Wówczas u żony dojdzie do podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT (także według stawki 23%) nieodpłatnego świadczenia usług (zob. art. 8 ust. 2 pkt 2 u.p.t.u.), którego podstawę opodatkowania stanowić będzie (szacowany przez żonę) koszt świadczenia usługi (zob. art. 29a ust. 5 u.p.t.u.). Jednakże w takim przypadku żona nie powinna wystawiać mężowi faktury (przyjmuje się bowiem, że podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT czynności nieodpłatne nie powinny być dokumentowane fakturami), a w konsekwencji naliczony podatek VAT nie będzie mógł zostać odliczony przez męża.

Na marginesie przypomnieć pragnę, że wykorzystywanie środka trwałego stanowiącego majątek wspólny małżonków w działalnościach gospodarczych prowadzonych przez oboje z małżonków wyłącza możliwość jego amortyzacji w całości przez jednego z małżonków. Wynika to z art. 22g ust. 11 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r., poz. 1128 z późn. zm.).

Tomasz Krywan, doradca podatkowy

Odpowiedź udzielona w dniu 12 października 2021 r. dla: